Xuất khẩu nông sản sang trung quốc: Rủi ro vì “ăn xổi”

Việc tiêu thụ hàng nông sản của VN chỉ có được lợi ích trước mắt nhưng, trong tương lai lại tiềm ẩn không ít những rủi ro

Việc các thương nhân Trung Quốc ồ ạt thu mua hàng nông sản VN trong thời gian gần đây khiến nông dân hết sức phấn khởi vì bán hàng được giá hơn so với trong nước. Tuy nhiên, các chuyên gia lại cảnh báo cả nhà sản xuất và DN cần cẩn trọng trước những rủi ro tiềm ẩn. 

Theo báo cáo của Cục trồng trọt Bộ NN& PTNT, tại tỉnh Gia Lai ước tính 50% lượng hồ tiêu được thương nhân Trung Quốc mua gom. Tại vùng sản xuất thủy sản lớn nhất cả nước là ĐBSCL, tư thương Trung Quốc cũng đã lùng sục các loại tôm sú, tôm thẻ chân trắng, cá tra...

Ồ ạt thu gom hàng

Ông Bùi Xuân Lịch - Trưởng văn phòng đại diện Cục xúc tiến thương mại (Bộ Công Thương) tại TP Đà Nẵng cho biết: “Trong thời gian qua, nguồn cung các sản phẩm lương thực, thực phẩm trên thị trường Trung Quốc gặp rất nhiều khó khăn do thời tiết bất lợi liên tục xảy ra. Ngày 1/7 vừa qua, Ủy ban quốc gia về giảm thiểu thiên tai của Trung Quốc cũng đã xác nhận, các loại thiên tai chủ yếu là lũ lụt, hạn hán, dư chấn và sạt lở đất đã ảnh hưởng nghiêm trọng tới khoảng 6 triệu ha đất nông nghiệp của nước này, riêng số đất bị thiệt hại này đã gần với tổng số 9,5 triệu ha diện tích đất sản xuất nông nghiệp trên cả nước VN hiện nay. Việc thiếu nguồn cung thực phẩm nội địa chính là nguyên nhân khiến thương nhân Trung Quốc phải tích cực tiếp cận thị trường các nước lân cận để tìm nguồn hàng nhằm bù đắp những thiệt hại do thiên tai gây ra.

Một nguyên nhân khác có thể kể đến là mặc cho những nỗ lực kiểm soát giá cả leo thang của Chính phủ, lạm phát tại Trung Quốc đã tăng tới 5,5%, đạt mốc cao nhất trong 3 năm trở lại đây dẫn đến việc giá lương thực tăng tới 11,7%. Vấn đề thiếu hụt nguồn hàng cùng với giá thực phẩm và các mặt hàng thiết yếu tăng cao đang trở thành vấn đề nóng bỏng tại quốc gia có hơn 1,3 tỉ dân này. Các nhà phân tích thị trường cảnh báo giá cả mọi thứ tại Trung Quốc sẽ còn tăng cao hơn nữa, trong khi đó, chất lượng hàng hóa VN tương đối tốt và có mức giá ổn định, cũng góp phần khiến các thương nhân Trung Quốc tập trung thu mua, tích trữ hàng hóa ồ ạt trong thời gian qua.

Tiềm ẩn nhiều rủi ro

Chiêu bài mà thương nhân Trung Quốc đưa ra để thu hút nông sản của nhà sản xuất VN là họ thường mua cao hơn so với giá trong nước từ 1.000 - 3.000 đ/kg, thậm chí 5.000 - 10.000 đ/kg. Xuất khẩu thuận lợi, đẩy giá nông sản lên cao cả nông dân và DN được hưởng lợi khá lớn. Tuy nhiên, khi làm ăn buôn bán với bạn láng giềng Trung Quốc chủ yếu theo đường tiểu ngạch, chính sách biên mậu của họ lại luôn thay đổi. Vì vậy, việc tiêu thụ hàng nông sản của VN chỉ có lợi trước mắt nhưng trong tương lai lại tiềm ẩn không ít rủi ro. Bởi lẽ, không ai dám khẳng định các thương nhân Trung Quốc sẽ duy trì chế độ mua với số lượng lớn và giá cả như hiện nay trong bao lâu. Mặt khác, việc xuất đến mức các nhà máy trong nước bị tranh mua dẫn đến nguyên liệu sản xuất chập chờn, khan hiếm, phải nhập khẩu thì bất hợp lý - một chuyên gia kinh tế nhận xét.

Ông Vũ Trọng Khải - nguyên hiệu trưởng Trường Cán bộ quản lý NN& PTNT 2 (Bộ NN& PTNT) cho biết, thực tế, không phải đến bây giờ mới có tình trạng thương nhân Trung Quốc thu gom nguyên liệu thô của VN, mà thực tế này đã từng xảy ra khá lâu trước đây. Và những năm qua nhiều bài học cay đắng đã diễn ra với nhiều mặt hàng nông sản của VN từ rau quả, vải thiều, dưa hấu đến cà phê, cao su. Ông Nguyễn Trí Ngọc - Cục trưởng Cục trồng trọt Bộ NN& PTNT cũng có quan điểm cho rằng, thương nhân Trung Quốc mua giá cao chỉ có tính tức thời, làm phá vỡ quy hoạch sản xuất của ta, đơn cử như bài học về xuất khẩu sắn thời gian gần đây.

Mặt khác, có thể thấy rằng thương nhân Trung Quốc mua có chọn lọc chứ không phải bất cứ mặt hàng nào cũng mua. Tốc độ phát triển kinh tế của Trung Quốc đang rất nóng, tăng tới 8%/năm. Do vậy, nguyên liệu bị thiếu rất nghiêm trọng và VN là thị trường đầy tiềm năng. Nhưng điều đáng nói Trung Quốc chưa bao giờ ký nghị định thư với VN mà chỉ thích mua theo đường tiểu ngạch.

Theo GS TS Bùi Chí Bửu - Viện trưởng Viện khoa học kỹ thuật nông nghiệp miền Nam: “ Việc ồ ạt thu mua nông sản như vừa qua về lâu dài không tốt cho nền kinh tế bởi họ sẽ thao túng giá nông sản trong nước. Điều đáng chú ý là thương nhân Trung Quốc chỉ thích mua tiểu ngạch chứ không ký nghị định thư. Và như thế, khi có sự cố thì nông dân mình là người lãnh đủ. Điển hình vụ việc có năm thương nhân Trung Quốc chỉ mua móng chân trâu và chỉ trong thời gian ngắn, tổng đàn trâu của VN giảm mạnh và sau đó không thể phát triển”. GS - TS Bùi Chí Bửu cho rằng: “Trong làm ăn với VN, Trung Quốc luôn có những chính sách căn cơ, lâu dài chứ không đơn giản, ăn xổi ở thì. Hiện VN đã gia nhập Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) nên muốn cấm thương nhân Trung Quốc mua cũng không được. Muốn làm ăn lâu dài, Nhà nước phải yêu cầu Trung Quốc ký nghị định thư cam kết mua mặt hàng nông sản của VN qua các năm như các nước Châu Âu, Mỹ đã làm.

(Theo Mai Thanh - Thái Thảo // Diễn đàn doanh nghiệp)